Gość Alchemii teatralnej: Adam Ferency /29.09.2021, godz. 17.00/

Adam Ferency jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, którą ukończył w 1976 roku. W tym samym roku debiutował na scenie stołecznego Teatru Dramatycznego rolą Stachowskiego w „Karykaturach” Jana Augusta Kisielewskiego w reżyserii Gustawa Holoubka. Jednak sceną, z którą związał się na początku kariery, był Teatr na Woli prowadzony przez jego profesora ze szkoły teatralnej – Tadeusza Łomnickiego. Tam też zagrał swoją pierwszą dużą rolę, Joka Skokicia/Hamleta, w „Przedstawieniu ‚Hamleta’ we wsi Głucha Dolna” Ivo Bresana w reżyserii Kazimierza Kutza (1977). W latach 1981-1994 Ferency występował w warszawskim Teatrze Współczesnym. Świetnie zagrał Johna Mericcka/Człowieka-Słonia w głośnym Człowieku słoniu wg Bernarda Pomorance’a w reżyserii Marcela Kochańczyka (1983). Był także m.in. Pijakiem ze Ślubu Witolda Gombrowicza w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego (1983), Asasellem w legendarnym Mistrzu i Małgorzacie wg Michaiła Bułhakowa w reżyserii Macieja Englerta (1986), Blaisem Belzile w Samych porządnych ludziach Gratiena Gelinasa w reżyserii Kazimierza Kutza (1992), a także Hitlerem w sztuce Stanisława Brejdyganta Hitler-Stalin wyreżyserowanej przez autora na scenie krakowskiego Teatru Stu (1992). W 1993 r. Ferency zadebiutował jako reżyser. W Teatrze Współczesnym wystawił Hollywood, Hollywood Davida Mameta.

Od 1994 Ferency związany jest z Teatrem Dramatycznym. Tutaj powstały jego najbardziej dojrzałe role. Aktor stał się świetnym odtwórcą ról w spektaklach Piotra Cieplaka – przejmującej „Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka (1994) i „Wyprawach krzyżowych” wg Mirona Białoszewskiego (1995), gdzie stworzył wspaniały duet aktorski z Aleksandrą Konieczną. Odrębny rozdział stanowią jego role Beckettowskie w spektaklach Antoniego Libery. Ferency zagrał Williego w „Szczęśliwych dniach” (1995), Pozzo w „Czekając na Godota” (1996) oraz Hamma w „Końcówce” (1997). W każdej z nich dał lekcję aktorskiej techniki. Po „Końcówce” Jarosław Kisieliński notował w „Teatrze”:

Wielkie wrażenie Ferency zrobił jako Petrucchio w „Poskromieniu złośnicy” Szekspira w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego (1997). W tej roli nawiązał do swojego filmowego emploi – współczesnych czarnych charakterów. Dwa lata później zagrał tytułową rolę w „Powrocie Odysa” Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Krystiana Lupy. Ferency współpracował też z warszawskim Teatrem Rozmaitości. Zagrał u Grzegorza Jarzyny w „Uroczystości (Festen)” Mogensa Rukova i Thomasa Vinterberga (2001), wcielił się również w postać Prospera w świetnej realizacji Szekspirowskiej „Burzy” w reżyserii Warlikowskiego (2003, wersja telewizyjna – 2008).

Na scenie Teatru Dramatycznego Ferency zagrał także Jana Dziedzie III w udanej adaptacji powieści Bohumila Hrabala „Obsługiwałem angielskiego króla” w reżyserii Piotra Cieślaka (2003) i gwałciciela Raya w „Blackbird” Davida Harrowera w reżyserii Grażyny Kani (2004) – psychologicznej sztuce o porachunkach z przeszłością. W eksperymencie teatralnym Pawła Miśkiewicza „Peer Gynt. Szkice z dramatu Henryka Ibsena” (2007) był jednym z Peer Gyntów (reżyser pokazał na scenie pięciu Peerów, z których każdy stawał się emanacją innej części osobowości głównego bohatera). Wcielił się także w postać spętanego złem i pragnieniem władzy tytułowego bohatera w pełnym efektownych obrazów, dynamicznym „Borysie Godunowie” na podstawie tragedii Aleksandra Puszkina i opery Modesta Musorgskiego w inscenizacji Andrieja Moguczija (2008). Grał też Gabriela Baltazara w spektaklu „Persona. Tryptyk / Marilyn” Krystiana Lupy (2009).

Król Lear, Otello i Żyd Shylock – w 2011 roku Ferency wcielił się we wszystkie trzy postacie w „Opowieściach afrykańskich według Szekspira” w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego. Rozmach, z jakim zrobiony jest ten spektakl Nowego Teatru oraz prawie nieprzerwana obecność aktora na scenie sprawiają, że udział Ferencego w tym przedstawieniu należy uznać za jedno z większych przedsięwzięć teatralnych aktora w tym okresie. Aktor jednak kontynuuje pracę w Teatrze Dramatycznym, z którym, szczególnie po objęciu stanowiska dyrektora przez Tadeusza Słobodzianka, jest ściśle związany. Stale współpracuje tam z Wawrzyńcem Kostrzewskim, w którego spektaklach odgrywa pierwszoplanowe role. Zaliczyć do nich należy: ponurego oszusta Franka w „Cudotwórcy” Briana Friela (2013), złowieszczego i karykaturalnego Martina Heideggera w „Rzeczy o banalności miłości” Savyon Liebrecht (2014), starego i energicznego Joe Kellera we „Wszystkich moich synach” Arthura Millera (2014) oraz rozdartego i stłamszonego Alfreda Illa w „Wizycie starszej pani” Friedricha Dürrenmatta (2016). Pozostałe role Ferencego w Teatrze Dramatycznym to: Aleksandr Wierszynin w „Trzech siostrach” Antona Czechowa w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej (2014), Kreon w „Królu Edypie” Sofoklesa w reżyserii Jakuba Krofty (2014), A. w „Mojej pierwszej śmierci w Wenecji” Justyny Bargielskiej w reżyserii Tomasza Cyza (2015) oraz Elwood Barnes/Duncan Woolley w „Harper” Simon Stephens w reżyserii Natalie Ringler (2016). W ostatnim czasie Ferency ponownie wciela się w szekspirowskie postacie, tym razem w Teatrze Dramatycznym: odegrał Pigwę w „Śnie nocy letniej” w reżyserii Máté Gábora (2018) oraz Pierwszego aktora/Aktora-Króla/Grabarza I w „Hamlecie” w reżyserii Tadeusza Bradeckiego (2019).

Od początku kariery Ferency związany jest też z Teatrem Telewizji i Teatrem Polskiego Radia, w którym zagrał wiele ważnych ról. Był m.in. Szekspirowskim Makbetem i Mefistofelesem w „Fauście” Johanna Wolfganga Goethego. Ostatnio na telewizyjnej Scenie Faktu można go było oglądać jako skazanego na śmierć w sfingowanym procesie Henryka Szwejcera w „Golgocie wrocławskiej” Piotra Kokocińskiego i Krzysztofa Szwagrzyka w reżyserii Jana Komasy (2008). Z kolei w spektaklu „O prawo głosu” Roberta Miękusa i Janusza Petelskiego w reżyserii Petelskiego zagrał poddanego dramatycznym powojennym wyborom Stanisława Mikołajczyka (2008). „Walizka” (2015), w której aktor zagrał Fransua Żako/Pantofelnika, była wielokrotnie nagradzana na festiwalach w Sopocie (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry”) oraz w Warszawie (Teatroteka Fest). Kolejne jego role u Kostrzewskiego to Car w „Listach z Rosji” (2017) oraz Upiór/Dziad w „Weselu” (2019). Inne spektakle Teatru Telewizji z udziałem Ferencego to: „Skutki uboczne” Leszka Dawida (2014), „Pan Jowialski”Artura Żmijewskiego (2018) i „Niesamowici bracia Limbourg” Beniamina Marii Bukowskiego (2018).

Pracuje również w dubbingu (m.in. „Shrek”, „Simpsonowie”, „Opowieści z Narni”, „Avengers”) i jako lektor audiobooków: czytał między innymi „Złego” Leopolda Tyrmanda, „Dżumę” Alberta Camusa i „Trylogię husycką” Andrzeja Sapkowskiego.

(biogram za culture.pl, autorka: Monika Mokrzycka-Pokora)